Rudolf Steiner (1861-1925) is bekend als de grondlegger van de antroposofie, de vrijescholen, de antroposofische geneeskunst, de biologisch-dynamische landbouw en meer. Toch is er een kant van zijn leven en werken die weinig aandacht gekregen heeft. Deze onbekende Rudolf Steiner is Rudolf Steiner als maatschappijvernieuwer, als econoom, als ‘revolutionair’.
De onbekende Rudolf Steiner formuleerde in 1898 de sociologische basiswet, waarin hij een rode draad in de menselijke geschiedenis beschreef, namelijk de ontwikkeling van de mens van groepswezen tot zelfstandig individu. De mens die individu geworden is, maakt in het leven zijn eigen keuzes, en is daarmee de weg naar vrijheid ingeslagen. Maar dat wat mensen gezamenlijk doen wordt door dit individualiseringsproces steeds minder vanzelfsprekend. Sociale verbanden lossen op naarmate de mens zich tot individu emancipeert. In een samenleving die uit individuen bestaat moet het sociale weefsel bewust worden gevormd. Zie hier, in een notendop, een onderliggende verklaring voor allerlei grotere en kleinere vraagstukken waarmee we in onze tijd te maken hebben.
Zelf afkomstig uit een eenvoudig milieu, werd Rudolf Steiner in 1899 leraar in de Arbeiterbildungsschule in Berlijn. De school was deel van de socialistische beweging en was bedoeld om ‘het proletariaat te verlichten’ en partijkaders te scholen. Rudolf Steiner werd er onder meer gevraagd om geschiedenis te doceren. Voordat hij de baan aannam, maakte hij duidelijk dat hij geen geschiedenisles zou geven “zoals dat op dat moment op basis van het marxisme in sociaaldemocratische kringen gebruikelijk was.” Maar men wilde hem graag hebben. In de daaropvolgende vijf jaren groeide hij uit tot een bekende spreker in sociaaldemocratische kringen. Daar kwam een einde aan toen hij door de leiding van de Arbeiterbildungsschule uit de school gezet werd, want “binnen onze partij en in onze partij-opleidingen gaat het niet om vrijheid maar om verstandige dwang.”
