Oppervlakkige gedachteloosheid…

“Kijkt u eens onbevangen naar de verschrikkelijke gedachteloosheid, de grenzeloze oppervlakkigheid waaruit zich de treurige verhoudingen hebben ontwikkeld zoals die nu heersen.
(…) Aan de ene kant wordt het aantal mensen die in de oppervlakkige verwarring geen idee meer hebben waarover zij praten steeds talrijker.
(…) Aan de andere kant zijn er steeds meer mensen die in troebel water willen vissen, die de verwarring aangrijpen om alles wat zij willen in te fluisteren, want bij mensen in verwarring kan men alle mogelijke impulsen inplanten. Onder degenen die in verbinding staan met de aardse verwarring, bevinden zich ook de geesten van het bedrog, de ahrimanische geesten. Het is mogelijk het tegendeel van wat verstandig is, het tegendeel van het gezonde bij de mensen in te fluisteren, wanneer men op hun verwarring inspeelt.”
(Rudolf Steiner, vrdr 5 april 1919, GA 190 – vertaling jh)

Korte berichtjes

Twee kleine berichtjes:

Heuglijk, maar toch ook een beetje jammer omdat we verschillende mensen hebben moeten teleurstellen:
het decembernummer van Driegonaal is helemaal op! En niet om gemeen te doen… maar als u geen nummer wilt missen zit er maar één ding op: wordt abonnee!

En: donderdagavond 21 januari is er een ‘zoom-bijeenkomst’ waarin we met lezers spreken over alles dat hen aan Driegonaal interesseert; over wat ze in Driegonaal missen; over hun ideeën en tips. U bent uitgenodigd mee te ‘zoomen’. Wanneer u mailt naar info@driegonaal.nl ontvangt u donderdagmiddag een link om de bijeenkomst bij te kunnen wonen.

De om te keren wereld

“De Staat, dat ben ik” schijnt Louis XIV, De Zonnekoning, ooit uitgeroepen te hebben. En in zekere zin sprak hij de waarheid. Het Franse staatsapparaat, zoals dat zich onder zijn bewind vormde, draaide om één centraal punt: Louis XIV en hij was het ook die het in beweging bracht en hield. Dat apparaat ging echter een eigen leven leidde en toen zijn opvolger Louis XV na de Franse Revolutie in het schavot belandde en uiteindelijk zijn hoofd onder de guillotine verloor… draaide het staatsapparaat gewoon door. Het almachtige middelpunt was eruit verdwenen, het apparaat hield zichzelf in beweging.

We kunnen het als een beeld opvatten: sindsdien zijn (veel) staten ‘apparaten’ geworden die zich mechanisch voortbewegen zonder geleid of bestuurd te worden door menselijke impulsen. Procedures, formaliteiten, protocollen persen de menselijkheid uit het systeem; bureaucratie en moderne technologie doen daar nog een schepje bovenop. De meeste ambtenaren zijn beleefd, vriendelijk en van goede wil – maar kunnen als het erop aankomt niet afwijken van wat voorgeschreven is.

De ‘kinderopvangtoeslagen-affaire’, net zo goed als de zich eindeloos voortslepende ‘afhandeling’ van de gevolgen van de gaswinning in Groningen illustreren wat ik bedoel. Jarenlang stapelen de problemen zich op, liggen voor iedereen zichtbaar ‘op straat’ maar de overheid, gevangen in onmacht en onwil, produceert eindeloze rapporten, geen oplossingen.
Hoe de stand nu is is weet ik niet, maar in de eerste zes maanden van 2020 werden er in de provincie Groningen een twintigtal huizen met aardbevingsschade opgeknapt – er zijn er nog duizenden te gaan, dus dat gaat nog even duren zo.

Voor beide affaires geldt: duizenden mensen zijn lange tijd door handelen en/of door nalatigheid van de overheid in de grootst mogelijke problemen gebracht; die problemen zijn al jarenlang zichtbaar en bekend; maar een oplossing voor die problemen gaat nog jaren duren.

Hoe naïef het ook moge klinken: ‘de overheid is er om haar burgers te dienen’. Het is helaas niet het geval, maar we zouden moeten proberen het waar te maken. In ’s lands bestuur en in het politiek systeem wemelt het echter van lieden die zich het recht ontnomen hebben deze woorden te spreken. (jh)

Driegonaal (december 2020, 36e jrg. nr.4)

Verschenen: het laatste nummer van de lopende jaargang. Het ziet er niet alleen (weer) erg mooi uit, het bevat ook een aantal interessante artikelen met een mooie variatie aan onderwerpen.
Zoals:
– een gesprek met Reinoud van Bemmelen (oprichter van de Beeldhouwwinkel) over sociale driegeleding en associatieve economie in de praktijk
– Gary Lamb over sociale en antisociale impulsen
– John Hogervorst: individuele vrijheid en sociale toekomst
– een inspirerende oproep van Reinout Wijbenga: Corona als kans voor vernieuwing
– Harrie Salman over sociale driegeleding in organisaties
– en in de verzamelrubriek De Caleidoscoop korte artikelen over: censuur in Nederland (anno nu); weg met de meningen, leve het oordeel; vaccinatiebeleid…

Jaja, we beleven revolutionaire tijden…

“Men wil maar niet aannemen dat het nodig is in het groot te denken en niet in het klein, dat het nodig is grote, brede gezichtspunten te hebben. Tegenwoordig kun je steeds weer beleven dat de mensen zich eraan gewend hebben om te zeggen: ja, er moet een revolutie komen! Zelfs vele brave burgers geloven nu in de revolu­tie. (…) Maar wanneer je dan bij ze aankomt met wat bijvoorbeeld in De kernpun­ten van het sociale vraagstuk over de driegele­ding staat, dan zeggen ze: dat begrijpen wij niet, dat is te ingewikkeld. – Lichtenberg heeft weliswaar al gezegd: wanneer een hoofd en een boek tegen elkaar stoten en het klinkt hol, hoeft dat niet altijd aan het boek te liggen. Maar, nietwaar, niet iedereen gelooft dat, omdat het niet altijd zelfkennis is die innerlijk het sterkst ontwikkeld wordt. Toch kun je beleven dat er overal brave burgers zijn die in de revolutie geloven. Maar dan zeggen ze: nou ja, met zulke grote zaken, zulke grote gedachten kan ik me niet inlaten, vertel ons eerst maar hoe het schoenmaken gesocialiseerd moet worden, hoe de apotheken gesocialiseerd moeten worden, hoe dit of dat gesocialiseerd moet worden; je moet me eerst vertellen hoe ik in de revolutionaire staat mijn kruiderijen zal kunnen blijven verkopen.

Zo merk je dan geleidelijk wat de mensen eigenlijk met zulke uitspra­ken bedoelen. Ze bedoelen dat alles revolutionair veranderen moet – daar zijn ze het wel mee eens – maar dan zo dat alles bij het oude blijft, zodat er uitein­delijk niets verandert.”

Rudolf Steiner, vrdr 10 augustus 1919, uit: Opvoeden en onderwijzen als sociale opgave (Nearchus, 2001)

Driegonaal, Oktober 2020 (36/3)


En hier is ons nieuwe nummer!
In dit nummer een uitvoerig artikel van Arjen Nijeboer waarin het gesprek over het basisinkomen naar een andere laag wordt getild. Met een, zowel begripsmatig als in sociaal opzicht, constructievere invulling van de term ‘basisinkomen’, en in verbinding met wat Rudolf Steiner bedoelde met de term ‘grondrente’ schetst Arjen een zinnig sociaal perspectief: iedere burger heeft recht op een deel van deze ‘grondrente’ (en dat zou men ‘basisinkomen’ kunnen noemen) – dat te besteden is als ‘schenkgeld’, dat wil zeggen: dat bestemd is voor onderwijs, zorg, kunst, cultuur, wetenschap enzovoort. Dat leidt niet alleen tot een verlevendiging van het geestesleven maar ook tot een rechtvaardiger verdeling van welvaart.
Verder in dit nummer:
– Gary Lamb over sociale en antisociale krachten in de mens
– een gesprek met Mia Stockman en Luuk Humblet over hun winkel De Blauwe Bloem, proeftuin voor een eerlijke economie.

Onze tijd is geteld

(onze aandacht begrensd, onze kracht beperkt)

[In Driegonaal Nieuwsbrief 74, in de afgelopen week verspreid), namen we dit artikel op. Vanwege verschillende reacties – waarvan we er een gaan opnemen in een volgende Nieuwsbrief die snel zal verschijnen), plaatsen we het artikel ook hier.]

Eerder* schreef ik dat de coronacrisis een apocalyptisch karakter heeft, waarmee ik wilde zeggen dat allerlei aspecten van het maatschappelijk leven als gevolg van de coronacrisis ‘onthuld’ zijn. Zij liggen bloot aan de oppervlakte, zichtbaar voor iedereen die wil zien. – Wat is er dan onthuld? Een kleine opsomming (die niet compleet wil zijn):
– de publieke opinie laat zich betrekkelijk makkelijk manipuleren
– angst is daarbij een krachtig middel
– als het erop aankomt zijn de gevestigde media weinig kritisch en bedenkelijk eenstemmig
– bestaande democratische rechten zijn minder vanzelfsprekend dan gedacht
– de economie is een wereldwijd weefwerk dat op wederkerige afhankelijkheid berust
– kunst en cultuur worden als bijkomstige franje beschouwd  en behandeld.

Secondair, in een andere laag, is nog iets anders onthuld, namelijk dat de bestaande ordening niet wezenlijk wordt aangetast door de gevolgen van de coronacrisis. Want wat er door de crisis ook veranderen zal: het zullen geen veranderingen zijn die het bestaande wezenlijk omvormen of ruimte maken voor iets nieuws.
Het bestaande, dat is de maatschappelijke ordening die leidt tot een bedreiging van de leefbaarheid van de aarde; tot een perverse kloof in de verdeling van welvaart; tot een dramatische aanval op individuele rechten en vrijheden (door ideologische en/of economische belangen die met behulp van moderne technologie geldend worden gemaakt). Het bestaande is verworden tot een kerker waarin de menselijkheid verkommert.
De bestaande ordening vormde ook de voedingsbodem voor de huidige coronacrisis die – wanneer de tekenen ons niet bedriegen – het bestaande juist in zijn negatieve aspecten bestendigt en versterkt.

Onze tijd is geteld, onze aandacht beperkt en onze kracht begrensd.
Dat kan alleen maar betekenen dat wij voorbijgaan aan onze individuele voor- of afkeur, aan wat ons genoegen schenkt of pijn doet, aan wat ons frustreert of fascineert. Dwars door dit alles heen moeten wij de sociale werkelijkheid onbevangen onder ogen zien – zien hoe het is en waar het naar toe gaat.
Als bestendiger van de bestaande sociale ordening is de coronacrisis tegelijkertijd ook de ‘heraut van de sociale driegeleding’. Die bestaande ordening is een doodlopende weg in het land van onvrijheid, ongelijkheid en strijd van allen tegen allen. De sociale driegeleding is de enige begaanbare weg die ons nog uit dit ‘land’ kan voeren.

Ondertussen drijft de coronacrisis steeds meer mensen uiteen, op allerlei manieren. Door mondkapjes en de ‘anderhalve meter’. Doordat mensen afzien van sociale contacten. Door thuiswerken en onderwijs op afstand. Of door verschillen in visie op het virus, zijn gevolgen en de wenselijke aanpak. – Het sociale leven is waar mensen samen werken, samen leven, met elkaar in gesprek zijn, gezamenlijke ervaringen opdoen en delen, elkaar beschermen of behoeden; hoe ontoereikend of armoedig dat alles er soms ook uit moge zien… Het is het gebied waarin, ik zeg het op twee manieren, de diepst menselijke impulsen, het werken van Christus, hun weg zoeken – en dit veld wordt door de koude doodskrachten die in de bestaande sociale ordening overheersend zijn, belaagd.

‘Wij’ (een vervelend woord dat ik niet graag gebruik, maar hier bedoel ik ermee: ‘wij’, degenen die grote vragen hebben bij de gevolgen van de coronacrisis) kunnen ons niet meer de luxe permitteren om van de ene verontwaardiging in de andere te vallen (over politici, ‘de media’, de aanpak van corona, …) en ons bezig te houden met ditjes en datjes. Want wij vertonen grote gelijkenis met een gezelschap dat al moord en brand schreeuwend het ravijn in loopt. – Zo houden wij onszelf en elkaar af van waar het nu om gaat. Dat is het in onszelf opnemen van de oergedachten van de sociale driegeleding. In de wetenschap dat wanneer wij die oergedachten innerlijk voldoende verteerd hebben, ons praktische leven ‘als vanzelf’ in het teken van de driegeleding komt te staan.
Dit is de meest vruchtbare activiteit die ons nu te doen staat.
(John Hogervorst)

*Zie: Gedachten, kansen en perspectieven in tijden van corona, John Hogervorst, isbn 9789492326461

Nieuwsbrief

De Driegonaal-nieuwsbrief verschijnt onregelmatig. Registreer hier!



Sociale netwerken