Opnieuw beheersen vijandelijkheden in het Midden-Oosten het wereldnieuws. Het conflict tussen Israël en zijn buurvolken lijkt onoplosbaar. De wil om tot vrede te komen is niet erg sterk, in elk geval niet sterk genoeg. Angst leidt tot verharding leidt tot machtspolitiek. Angst leidt ook tot wanhoop en dwaze acties.
Uiteindelijk zijn echter zelfs uitzichtloze conflicten oplosbaar.
Het onderstaande artikel van Cornelis Boogerd publiceerden we in 2006 (Driegonaal, 28e jrg. nr.5). Het biedt inzicht in de aard en wortels van het conflict van ‘het verscheurde land’.

Het conflict in het Midden-Oosten
Armageddon of Chanuka?
Cornelis Boogerd

In de afgelopen zomer kwamen de vijandelijkheden in het Midden-Oosten opnieuw tot uitbarsting. De ontvoering van twee Israëlische soldaten door Hezbollah werd door Israël hoog opgenomen en na de aanvallen op de Gazastrook, nam Israël ook Libanon onder vuur. Zo leidde de ontvoering tot honderden doden, een miljoen vluchtelingen en de grootschalige vernieling van de infrastructuur van de Gazastrook en Libanon. De uitschakeling van de electriciteitscentrale in Gaza betekent een catastrofe voor de bevolking, die nog veel meer doden kan veroorzaken dan de ruim 200 mensen, die het Israëlische leger doodde in de actie ‘Summer Rain’. De ‘missie’ van Premier Olmert in Libanon hield ook in: de vernietiging van de VN–post op 26 juli, het bombarderen van vluchtelingen en hulpverleners, het gebruik van verboden wapens, en het veroorzaken van een enorme olieramp voor de kust. Volgens de Israëlische historicus Tom Segev (1) was deze actie al veel eerder gepland en maakt deze deel uit van een verdergaand machtspolitiek streven.(2)

Israël is losgeslagen. Zelf houdt het duizenden gevangenen zonder vorm van proces vast, waaronder enkele honderden kinderen, en doodt het Palestijnen naar believen. (3) De oorlogsdreiging is met de wapenstilstand nog geenszins verdwenen. De uiteindelijke spanningshaard is de confrontatie met Syrië en Iran. Daarin kan ook Europa meegetrokken worden, dat de vredestroepen moet leveren, die als het erop aankomt tegen Hezbollah en Israël moeten gaan optreden. (4) Het gevaar van een grootschalige internationale escalatie van de situatie in het Midden-Oosten is nog altijd niet denkbeeldig. De VS ondersteunen Israël openlijk. Andere westerse landen riepen slechts slapjes op tot matigheid. Een resolutie van de VN tegen het geweld in Libanon werd door de VS met een veto geblokkeerd en de resolutie die uiteindelijk werd aangenomen dient vooral de belangen van Israël en de VS. (5) Hoe heeft het zover kunnen komen?

 

Een joodse staat

Het thema Israël is direct verbonden met de vraagstukken rond het Joodse volk. Na de Holocaust lukte het de Zionistische beweging, om van het westen steun te krijgen voor een Joodse staat. De voorbereidingen voor de Joodse staat gaan echter verder terug in de tijd. Al tijdens de eerste wereldoorlog wilden de bankiers die het Zionisme ondersteunden een Joodse staat. (6) Rudolf Steiner verwachtte daarvan niet veel goeds. Niet omdat hij tegen het Jodendom was, maar omdat hij meende, dat de koppeling van etniciteit aan staatsmacht weinig goeds zou brengen. De herinnering aan de holocaust bewerkstelligt, begrijpelijk maar ter wille van het heldere oordeel belemmerend, dat kritiek op de Joodse staat direct als anti-semitisme wordt afgedaan. Het is echter van essentieel belang om een onderscheid te maken tussen Jodendom en zionisme. Er zijn ook verschillende stromingen in het Jodendom, die zich van het zionisme distantiëren. (7)

Met de staat Israël zijn ontwikkelingen verbonden, die de wereld tot op de dag van vandaag zeer belasten zoals het vraagstuk van de Palestijnen. Dat vraagstuk is weer verbonden het ontstaan én het suggereren van terroristische bewegingen en de ongelimiteerde oorlog daartegen en dus ook met de aanslagen op 11 september 2001, de vergaande verslechtering op het gebied van de mensenrechten, de Patriot Acts in de VS, de oorlogen in Iraq en Afghanistan. De wereld lijkt in de houdgreep gehouden door een kleine staat met een machtige vriend. Zowel in de VS als in Israël zijn er bovendien vele mensen, die een totale oorlog (Armageddon) als een voorbode van de komst van de Messias zien.

Spelen met vuur

De geschiedenis is bekend: De joodse staat Israël werd in 1948 opgericht, na terroristische acties van Joodse milities. (8) Ruim 750.000 inwoners van Palestina werden uit hun land verdreven, zij en hun nakomelingen leven nog steeds als vluchtelingen in de omringende landen en proberen hun recht op terugkeer te verdedigen. Met grootschalige hulp van het westen groeide de staat Israël echter uit tot de vijfde militaire macht ter wereld. Daartoe behoort ook het arsenaal aan kernwapens, dat hen tot de zesde kernmacht maakt. Israël weigert het bezit van kernwapens te erkennen en ondertekende dus ook het Non-Proliferatie Verdrag (NPV) niet. De internationale gemeenschap heeft Israël daar nimmer op aangesproken, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Iran, dat géén kernwapens heeft en wél het NPV ondertekende. (9) Israël weet zich blijkbaar boven de internationale gemeenschap verheven,  met steun van met name de VS: alle VN-resoluties tegen Israël werden door de VS met een veto geblokkeerd. De macht van de Israëlische lobby in de USA reikt dan ook ver. Een recente studie van de hoogleraren John Mearsheimer en Stephen Walter (10) toonde aan, hoe ver die macht gaat: de buitenlandse politiek van de VS wordt in hoge mate door deze lobby gedirigeerd, evenals de media. Vanwege die reden moest hun studie in Groot-Brittanië worden gepubliceerd. De reacties op hun studie bevestigden hun conclusies.

Israël voelt zich machtig en probeert zijn positie in het Midden-Oosten nog verder uit te breiden. Het is echter de vraag, of Israël en het Joodse volk baat zullen hebben bij deze streefrichting. Zij die tot nu toe profiteren van het bestaan van Israël, zouden in veranderende omstandigheden wel eens van gedachten kunnen veranderen. Dan is het lot van Israël bezegeld. In ieder geval worden de haat, de angst, de vastberadenheid en morele legitimiteit van het verzet tegen Israël, door het huidige Israëlische streven alleen maar verder aangewakkerd.

Verschillende stromingen

Daarmee herhaalt de geschiedenis zich. Inherent aan de Joodse geschiedenis en religie zijn twee gevoelens, die veel Joden ervaren: slachtoffer en tegelijk uitverkorene te zijn. Deze gevoelens maken het echter moeilijk, om een evenwichtige relatie op te bouwen met niet-joodse medemensen.

Zeker heeft de diaspora, die het joodse volk onderging, veel leed gebracht, waarvan de Holocaust in Nazi-Duitsland een zwart dieptepunt vormt. Levend tussen andere volkeren waren er tot op de dag van vandaag twee stromingen: degenen die sterk aan de eigen gemeenschap vasthielden, en anderen, die zich met het land waar ze leefden willen verbinden en zich openden voor hun medeburgers. De gevolgen van beide houdingen waren vergaand, zodat er ook interne conflicten uit voortkwamen. Een ander probleem is de vraag, wie het Jodendom eigenlijk uitmaken: gaat het om een etnische groepering, of om een religieuze gemeenschap? Ook daar wordt verschillend over gedacht en dat heeft consequenties voor bijvoorbeeld de sociale plaats, die een bewoner van de staat Israël inneemt. De etnische visie gaat er vanuit, dat iemand een Jood is, wanneer hij een Joodse moeder heeft. Zo zijn er vele etnische Joden, die niet het Joodse geloof praktiseren, de zogenaamde seculiere Joden. De etnische herkomst van de huidige Joden is echter zeer onzeker. (11)

Niets geleerd

Ondanks het zware lot, dat veel Joden trof, doet een eenzijdig slachtofferbeeld ook geen recht aan de geschiedenis. In 2002 verscheen een nieuw boek van de Russische Nobelprijswinnaar Alexander Solschenitzyn. (12) Hij is bekend geworden door zijn gedetailleerde onthullingen over de Gulag-Archipel in de voormalige Sovjet-Unie. Zijn nieuwe boek is even onthullend en gedetailleerd. Uit honderden getuigenverslagen, met name ook uit Joodse kringen, blijkt dat de Sociaal Democratische Partij, de voorloper van de in 1917 opgerichte Communistische Partij, met geboortehulp van  de Joodse Arbeiderspartij is ontstaan. Zonder de inzet van de Joodse strijdgroepen, zou Rusland niet in de eerste wereldoorlog meegetrokken zijn, en zou er geen octoberrevolutie in Rusland hebben plaats gevonden, betoogt Solschenitsyn. Groepen uit de Joodse gemeenschap in de Sovjet-Unie hebben daarna energiek en op grote schaal deelgenomen aan de uitmoording en onderdrukking van de Slavische bevolking en de christelijk-Slavische cultuur. In de Ukraïne werden 6 miljoen Slavische boeren omgebracht. Deze acties hebben de basis gelegd voor de progroms, die later tegen de Joodse burgers in de Sovjet-Unie werden uitgevoerd. Natuurlijk waren slechts bepaalde stromingen die deel uitmaakten van de Joodse gemeenschap op de geschetste manier actief, maar de gevolgen van hun handelen werkten echter op de hele Joodse gemeenschap terug.

Ook was er strijd tussen deze aan het communisme geliëerde groepen Joden, die in de Sovjet-Unie een Joodse staat wilden, en de Zionistische beweging, die een Joodse staat in Israël wilde oprichten.

Het boek van Solschenitzyn wordt in Rusland met honderdduizenden verkocht. In het westen wordt het doodgezwegen. Waarom? Is het Joodse volk daarmee gebaat? Is het anti-semitisch om kritiek te hebben op terreur en machtsmisbruik? Zijn de getraumatiseerde Joodse medemensen er niet mee geholpen, om met hen samen algemeen-menselijke rechtsnormen te realiseren, die niet alleen hun slachtoffers beschermen, maar ook henzelf? Met name daarin heeft het westen gefaald. De onvoorwaardelijke steun voor de Joodse staat Israël is een beeld voor het morele deficit van het westen, onder andere ten opzichte van het Palestijnse volk. Is er nog een weg terug? Is er nog een weg vooruit?

Chanuka in plaats van oorlog

Het lot van het Joodse volk is een raadsel, waarmee niet alleen de Joden worstelen. Vanuit een anthroposofisch gezichtspunt is het Joodse volk voorbestemd geweest, om de incarnatie van Christus mogelijk te maken. Christus is de levende bron van het rechtsleven, dat de verhoudingen tussen de mensen ordent op basis van vrijheid, gelijkwaardigheid en broederlijkheid. Vanaf het jaar zeventig na Christus werd het Joodse volk in de diaspora gedreven, en moest het zich tussen andere volkeren staande houden. Overal als vreemdelingen levend, vaak veracht, gevreesd, of ook met meer gastvrijheid getolereerd en zich vermengend. Uit het Joodse volk zijn vele grote geesten voortgekomen, die de mensheid vrucht hebben gebracht. Wat kan de toekomst zijn van dit volk? Vindt die toekomst een grotere hoop in het scheppen van steeds meer macht, het verstoten van de bewoners van Palestina, en deze te dwingen tot het lot, dat het Joodse volk zelf juist wilde ontlopen? Of kan het vreemdeling-zijn tussen andere volkeren tot nieuwe inzichten leiden over het samenleven in culturele verscheidenheid?

In deze discussie is in Joodse kringen zelf ook een kentering gaande. Steeds meer Joden zien in, dat zij meer respect en perspectief vinden in de ervaringen van de diaspora. Zoals rabbi David Goldberg uitvoerig betoogt in zijn boek The divided Self. (13) Ook vele orthodoxe Joden zien het forceren van de staat Israël als in strijd met hun geloofswaarden. Zij richten zich naar het Chanukafeest, het feest van het lichtwonder, in plaats van naar oorlog. In hun visie wordt hen pas een eigen land gegeven door God zelf. Tot die tijd is het de Joden verboden om zich van macht of geweld te bedienen. Wat zou er kunnen ontstaan, wanneer de Joodse gemeenschap zijn ervaringen met machteloosheid en vreemdeling-zijn zou omvormen tot initiatieven voor een wereldwijd rechtsleven, dat aan ieder individu een veilige en waardige plaats in de samenleving biedt? Aanzetten in de eigen Joodse religie zijn daarvoor zeker te vinden.

Vrijwillige innerlijke diaspora

Dat is de fundamentele keuze, die ook de staat Israël en haar bewoners niet kunnen ontlopen. Die is belangrijker dan de eis van erkenning van een staat zonder grondwet en zonder vastgelegde grenzen. Geen enkele oorlog of bezetting heeft in het Midden-Oosten vrede gebracht: de PLO ontstond als reactie op de bezetting van Palestina, Hezbollah werd opgericht na de bezetting van Libanon in 1982. Vraagstukken van recht en macht, etnisch-religieus zelfbelang of gelijkwaardigheid van alle mensen, gaan de hele mensheid aan. Vindt een volk zekerheid achter een hoge muur, met een oppermachtig leger, of een etnisch burgerschap, (14) dan zullen andere medemensen gedwongen zijn, om het lot van een diaspora uit te lijden, waar ze ook wonen. Of zij zullen dezelfde keuze maken, en ook proberen met oorlog en geweld de macht te veroveren.

Het is met name Europa, dat initiatieven zou moeten nemen om rechtvaardige verhoudingen in de wereld na te streven. Dat kan alleen, wanneer de bevolking zich vrij maakt van belangenlobbies, en de machthebbers daarop aanspreekt. Dat werk begint echter bij ons zelf. In hoeverre hebben wij vooroordelen overwonnen? In hoeverre zijn wij bereid, om het gesprek aan te gaan met andersdenkenden? In die zin wordt van iedere tijdgenoot gevraagd, om een beetje Joods lot op zich te nemen: dat wil zeggen, om een vrijwillige diaspora ten opzichte van de eigen innerlijke bindingen aan te gaan, en mensheids-mens te worden.

Noten:

1   Interview Tom Segev, Israël hat nur auf eine Gelegenheit gewartet, Der Spiegel, 19-7-2006

2   Wie de ontwikkelingen volgt zal inzien dat van Amerikaans-Israëlische zijde geen interesse is in een vreedzame en stabiliserende oplossing. Herhaalde voorstellen tot vrede en samenwerking door Iran en Saudie-Arabië werden genegeerd. De sterke Israëlische lobby in de VS probeert ook te verhinderen, dat de VS en Iran tot een directe samenwerking komen. Dat zou Israël voor de VS strategisch minder relevant maken. Israël heeft er groot belang bij, dat de spanning tussen de VS en Iran in stand gehouden wordt. De goed geïnformeerde journalist Seymour Hersh verklaarde de achtergrond van de oorlog: Hezbollah zou eerst uitgeschakeld moeten worden, om rugdekking te geven voor een aanval op Iran (Hersh in The New Yorker van 14 augustus j.l.). Een andere interpretatie is, dat Israël hoopt dat Syrië en Iran zich zouden mengen in het conflict. De stemming in Israël is nu bedrukt, vooral omdat de doelen niet bereikt zijn. Uit die spanning kan echter een volgend initiatief broeien, wanneer mensen als Netanyahu daarvan profiteren (zie ook noot 7).

Interessant is in dit verband het feit, dat een dag voor het uitbreken van het confict de oliepijpleiding werd voltooid, die vanuit het Kaspische zeegebied via Azerbejdzjan, Georgië en Turkije naar de Middellandse Zee voert. Daarmee wordt Rusland dus omzeild. Een onderwaterleiding moet een directe verbinding naar Israël leggen, die verlengd wordt naar Eilat aan de Rode Zee. Zo is Israël niet alleen verzekerd van de aanvoer van olie maar controleert het ook de doorvoer naar Azië. Het Oosten van de Middellandse Zee wordt zo een gebied van grote strategische betekenis. In de media horen wij niets daarover. (Michael Chosudovsky, The war on Libanon and the Battle for oil, 26-7-2006 op www. globalresearch.ca)

3   De ontvoering van de Israëlische tankbestuurder door de Palestijnen was een reactie op de ontvoering van twee Palestijnse burgers de dag ervoor. De media en westerse politici verzuimen dat te vermelden

4  Het is in dit verband verontrustend, dat Olmert met name Duitsland graag wil betrekken in een troepenmacht, die Hezbollah moet uitschakelen. Bovendien is het onduidelijk, met welk mandaat die troepen daar naartoe gaan. Bij een conflict met Syrië en Iran raken ook Europa en de NATO in de vuurlinie.

5   De resolutie geeft Hezbollah de schuld van de orlog, en gaat uit van het recht op zelfverdediging van Israël, ook op vreemd grondgebied. Dat kan dus van alles inhouden. De miljardenschade en de kosten van een troepenmacht moeten weer betaald worden door de wereldgemeenschap. Hezbollah wordt in de resolutie opgeroepen, zich te ontwapenen, wat ze niet zullen doen.

6   In het midden van de eerste wereldoorlog keerden joodse bankiers en industriëlen zich ineens tegen Duitsland. Dit vanwege een Britse toezegging, dat ze Palestina zouden krijgen in ruil voor het betrekken van de VS in de oorlog, de zogenaamde overeenkomst van Balfour. De bepalingen van het Verdrag van Versailles, waarin Duitsland als grote schuldige van de oorlog werd aangewezen vormden mede een voedingsbodem voor de opkomst van het nationaal-socialisme.

7   Zie bijvoorbeeld www.jewsagainstzionism.org – nimn.org – JewsnotZionists.org

8   Midden in het oorlogsgeweld van afgelopen zomer was er in het King David Hotel in Jerusalem een tweedaagse feestelijke herdenking van de moordactie door de Israëlische terreurgroep Irgun op 22 juli 1946. Onder leiding van de latere premier Menachin Begin werd datzelfde hotel toen opgeblazen, waarbij 92 mensen omkwamen. De daders deden zich (ook toen al) als Arabieren voor. De feestelijkheden werden geleid door rechtse ex-premier Benjamin Netayahu.

9   Een pikant gegeven in deze hetze is, dat de US een reactor en de brandstof leverden voor een kernreactor in Teheran, in de tijd dat de Sjah nog een bondgenoot was in de koude oorlog. Ook daarover schrijft de gangbare pers niet.

10  John Mearsheimer & Stephen Walt, The Israel Lobby and US Foreign Policy, The London Review of Books, 2006

11  De term antisemitisme wordt in dit verband op een wonderlijke manier gebruikt. De Arabische volkeren, van Saudie-Arabië tot aan Marokko, zijn etnische semieten.  Degenen, die als etnische Joden worden aangeduid, zijn waarschijnlijk voor 95% afkomstig uit de regio boven de Kaukasus, meent o.a. de Hongaarse Jood Arthur Koestler (in: The 13e thribe – 1976) en zijn nakomelingen van het finn-agoerische volk der Khazaren, dat zich zich in de 7e eeuw vanuit politieke overwegingen tot het joodse geloof bekeerde. De overige 5% van de Joden, ook wel Sephardim Joden genoemd, stammen van een groep, die tot het einde van de 15e eeuw in Spanje leefde. Genetisch onderzoek heeft tot nu toe geen eenduidig beeld gegeven. Zo zijn de Palestijnen genetisch gezien bijna identiek met bepaalde groepen van de huidige Joden. Deze vragen kunnen vanuit een anthropologisch gezichtpunt interessant zijn. Voor de vormgeving van het rechtsleven zou de etnische afkomst in de huidige tijd echter geen enkele rol meer mogen spelen.

12  Alexander Solschenitzyn, 200 Jahre zusammen – die russisch-jüdische Geschichte 1795–1916, München 2002

13  David Goldberg, The divided Self, London 2006

14  Zo is het Joden in Israël verboden, om met niet-Joden te trouwen. In deze oorlog: van de 43 burgers, die in Israël gedood werden tijdens de oorlog, zijn er 18 van Arabische afkomst. De toegang tot schuilbunkers was alleen aan joodse burgers voorbehouden. Ook de acties voor slachtofferhulp, die joodse organisaties in de wereld houden, zijn alleen voor joodse burgers in Israël bedoeld. Dit in tegenstelling tot Hezbollah, die alle groeperingen in Libanon helpt.

(Dit artikel verscheen in Driegonaal, 28e jrg., nr.5, november 2006)